ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ Βασικός κρίκος στην εξυπηρέτηση των μονοπωλίων

Αποψη από τη χτεσινή εκδήλωση

Ο Παναγιώτης Κατηφές τόνισε αρχικά ότι η αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα είναι αναπόφευκτη σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης καθώς οι τράπεζες στην καπιταλιστική οικονομία αποτελούν βασικό κρίκο τόσο της συσσώρευσης κεφαλαίου, όσο και της σύμφυσης τραπεζικού - βιομηχανικού - εμπορικού κεφαλαίου. Αναλύοντας το ρόλο της τράπεζας σημείωσε:«Η τράπεζα είναι βασικό εργαλείο της καπιταλιστικής ανάπτυξης γιατί:

• Ενισχύει την καπιταλιστική συσσώρευση.
• Παίζει καθοριστικό ρόλο στη διακλαδική εξίσωση του ποσοστού κέρδους που είναι βασικός νόμος για την κίνηση της καπιταλιστικής παραγωγής.
• Μειώνει τα έξοδα κυκλοφορίας. Βασικό έξοδο στον καπιταλισμό είναι και το χρήμα που έχει αξία. Με την τράπεζα μπορεί το χρήμα να απουσιάζει από πολλές συναλλαγές.
• Αποτέλεσε και αποτελεί την κύρια βάση για μετατροπή των επιχειρήσεων σε μετοχικές εταιρείες.
• Είναι ο βασικός μοχλός υπερπαραγωγής για το βιομηχανικό κεφάλαιο και υπερκερδοφορίας για το εμπορικό κεφάλαιο.

(...) Γι' αυτό σήμερα το αστικό κράτος θέλει να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες και σε όλη την περίοδο της κρίσης έχει μπει στα ταμεία των τραπεζιτών πακτωλός κρατικού χρήματος».
«Οι τράπεζες - συνέχισε - λειτουργούν ως κερδοφόρα καπιταλιστική επιχείρηση και σε περίοδο κρίσης. Εμπορεύονται χρήμα, συγκεντρώνουν τα συσσωρευμένα κεφάλαια των καπιταλιστών και τις καταθέσεις των μισθωτών δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα επιτόκια για να τα προσελκύσουν. Επίσης, χορηγούν δάνεια σε καπιταλιστές που δυσκολεύονται να διαθέσουν μεγάλα κεφάλαια για να τα τοποθετήσουν σε μια επένδυση, αλλά και σε μισθωτούς κυρίως για να καλύψουν βασικές τους ανάγκες που δεν τις καλύπτει ο μισθός τους. Σήμερα όλες οι τράπεζες, μικρές, μεγάλες, ιδιωτικές, συνεταιριστικές, δανείζουν χρήμα σχεδόν σε 8πλάσιες τιμές από ό,τι δανείζονται. Αυτή είναι η βασική λειτουργία τους ως καπιταλιστικών επιχειρήσεων που εμπορεύονται χρήμα, που από τη φύση τους αναζητούν και κυνηγούν την κερδοφορία.
Ακόμα και σήμερα, σε περίοδο κρίσης, οι τράπεζες λειτουργούν κερδοφόρα όχι μόνο από την κερδοφορία τους στην αναλογία "χρήμα που δανείζω προς χρήμα που δανείζομαι" από καπιταλιστές και μισθωτούς, αλλά και από το ότι δανείζονται από την ΕΚΤ με επιτόκιο 0,75% και δανείζουν το ελληνικό αστικό κράτος με επιτόκιο σχεδόν 5%.
Αρκεί αυτή η λειτουργία στο τραπεζικό κεφάλαιο για να αυξήσει τη συσσώρευσή του; Οχι. Στόχος κάθε καπιταλιστή δεν είναι απλά το κέρδος, δεν είναι το μέσο κέρδος, αλλά το πώς θα κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο από το κέρδος του κλάδου που δραστηριοποιείται.
Το τραπεζικό κεφάλαιο κατά ένα μικρό μέρος μόνο αποτελείται από τα ίδια κεφάλαια των τραπεζιτών. Ο κύριος όγκος των κεφαλαίων τους είναι ξένα κεφάλαια (κυρίως άλλων καπιταλιστών και λιγότερο καταθέσεις μισθωτών). Αυτό τους δημιουργεί μια ισχυρότερη κεφαλαιακή βάση και έτσι μπορούν να εμπορεύονται χρήμα.
Το κέρδος του τραπεζικού κεφαλαίου δε διαμορφώνεται κυρίως στα κέρδη από τόκους, αλλά βασική πηγή κέρδους του είναι η υπεραξία που δημιουργείται από τη μισθωτή εργασία, τόσο των εργαζομένων του κλάδου, όσο και του συνόλου των μισθωτών της χώρας. Από αυτήν την υπεραξία μπορεί και συσσωρεύει το μεγάλο κεφάλαιο και έτσι τοποθετεί χρήματα στις τράπεζες. Μάλιστα, η ανώτερη μορφή της τραπεζικής μονοπώλησης, το χρηματιστικό κεφάλαιο, που είναι η σύμφυση τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου, δείχνει ολοκάθαρα τη ροή. Κερδοφορία από την υπεραξία - καπιταλιστική συσσώρευση - τοποθέτηση στην τράπεζα - από την τράπεζα ξανά στο βιομηχανικό κεφάλαιο - για νέα τοποθέτηση και - νέα συσσώρευση»

Οι επιπτώσεις της κρίσης

Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε μια σειρά στοιχεία που δείχνουν ότι κάθε άλλο παρά αρνητικές είναι οι συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης για το τραπεζικό κεφάλαιο.
«Από το ξέσπασμα της κρίσης - είπε - μέχρι σήμερα και πριν μπούμε στη φάση της συγχώνευσης και τη δημιουργία των τριών ισχυρών ομίλων στον κλάδο, για τους τραπεζίτες τα στοιχεία δείχνουν:

• Το α' τρίμηνο του 2009 οι 8 μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας (Εθνική, Alpha, Eurobank, Πειραιώς, Κύπρου, Marfin, ATE, Emporiki) είχαν καθαρά κέρδη 610 εκατ. ευρώ.
• Το α' τρίμηνο του 2012 οι ίδιες 8 τράπεζες είχαν κέρδη 721 εκατ. ευρώ μόνο από τους τόκους, το ποσό αυτής της κερδοφορίας μόνο από τόκους ξεπερνούσε κατά 75% τα έξοδα μισθοδοσίας και των 8 τραπεζών.
• Πριν δέκα έτη (2002) το ενεργητικό των 4 "συστημικών" τραπεζών (Εθνική, Alpha, Eurobank, Πειραιώς) ήταν 114 δισ. ευρώ, το 2010 ήταν 332 δισ. ευρώ (αύξηση 191%), ενώ η εκτίμηση για το τέλος του τρέχοντος έτους εν μέσω κρίσης είναι για 340 δισ. ευρώ (αύξηση 2,5%) φτάνοντας το 161% του ΑΕΠ της χώρας»!

Επόμενο αυτής της κατάστασης θα είναι σε πρώτη φάση η δημιουργία των τριών μεγάλων ομίλων στον κλάδο - Εθνικής, Πειραιώς και Alpha - που «θα έχουν ενεργητικό που θα φτάνει στο 165% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ θα συγκεντρώνουν πάνω από το 70% των καταθέσεων και των δανείων. Στο σύνολο των εργαζομένων στις τράπεζες το 65% θα συγκεντρώνεται στους 3 ομίλους (Εθνική - Πειραιώς - Alpha). Οι εξελίξεις αυτές σε σχέση με την ανακεφαλαιοποίηση θα κρίνει και το μέλλον των υπόλοιπων τραπεζών».
Αντιθέτως, για τους εργαζόμενους του κλάδου η κρίση μέχρι τώρα σημαίνει: «Μείωση προσωπικού 12% στον κλάδο - προβλέψεις για -15% έως τέλος 2012. Μείωση καταστημάτων 7% στον κλάδο. Μείωση αποδοχών 10% - 30% μόνο το τελευταίο έτος (2011). Μεσοσταθμικά έχει επέλθει μείωση αποδοχών 25% από το 2010».
Επίσης, οι διαδικασίες των εξαγορών και συγχωνεύσεων για τους εργαζόμενους έχουν αρνητικά αποτελέσματα, όπως φαίνεται από τα πρόσφατα παραδείγματα: «Από το 2006, όταν η Εμπορική πωλήθηκε στη γαλλική Gredit Agricole, μέχρι σήμερα οι εργαζόμενοι της Εμπορικής έχουν μειωθεί τέσσερις φορές περισσότερο από τη μέση μείωση προσωπικού του κλάδου στη χώρα μας. Από το 2004, όταν η Γενική πωλήθηκε στη γαλλική Societe Generale, μέχρι σήμερα οι εργαζόμενοι της Γενικής έχουν μειωθεί 3 φορές περισσότερο από τη μέση μείωση προσωπικού του κλάδου στη χώρα μας. Οι 180 άνεργοι πλέον τραπεζοϋπάλληλοι από τις συνεταιριστικές τράπεζες που έκλεισαν φέτος στη χώρα μας (...)».

Η θέση του ΚΚΕ για το ρόλο της τράπεζας

Τέλος, ο Παναγιώτης Κατηφές παρουσίασε τη θέση του ΚΚΕ για το ρόλο της τράπεζας, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:
«Η θέση μας προσδιορίζεται από το χαρακτήρα που πρέπει να έχει η οικονομία ώστε να ικανοποιεί τις λαϊκές ανάγκες και όχι την καπιταλιστική κερδοφορία, γι' αυτό η δική μας θέση δεν αναγνωρίζει καθόλου την ανάγκη ύπαρξης της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας ούτε στο Χρηματοπιστωτικό Σύστημα. Δεν έχει καμία σχέση η κρατικοποίηση μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα για τη σωτηρία του ίδιου του καπιταλισμού, με την κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και τη διαμόρφωση των νέων οικονομικών σχέσεων της κοινωνικής ιδιοκτησίας».
Και επισήμανε:
«Στη λαϊκή εξουσία και οικονομία, το χρήμα σταδιακά θα χάνει το περιεχόμενό του ως μορφή της αξίας, δε θα λειτουργεί ως μέσο ανταλλαγής εμπορευμάτων, δε θα είναι αναγκαίο για την κύκληση του κεφαλαίου για την κερδοφορία. Το χρήμα θα μετατραπεί ως αποδεικτικό της εργασίας και θα υπηρετεί την πρόσβαση των εργαζομένων στην ατομική κατανάλωση, αφού βασικά κοινωνικά αγαθά θα είναι δωρεάν για όλους (Υγεία, Παιδεία, Πρόνοια, Πολιτισμός, Αθλητισμός, Διακοπές, Στέγη, κ.ά.).
Θα υπάρχει η Κεντρική Τράπεζα, με παραρτήματά της σε όλη την επικράτεια, που θα έχει τελείως διαφορετικό ρόλο από τη λειτουργία των σημερινών τραπεζών στο καπιταλιστικό σύστημα. Θα ελέγχει το χρήμα για την ανταλλαγή των εμπορευμάτων της κοινωνικής παραγωγής με τον αγροτικό συνεταιρισμό και τους μικρούς εμπορευματοπαραγωγούς, θα διαμεσολαβεί στις διεθνείς διακρατικές εμπορευματικές και τουριστικές σχέσεις, ως τμήμα του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας θα ελέγχει τον κεντρικό σχεδιασμό με ρόλο κεντρικής κοινωνικής λογιστικής, θα ελέγχει τα αποθέματα χρυσού της χώρας.
(...) Είναι φανερό λοιπόν ότι το "τραπεζικό σύστημα" που εμείς προτείνουμε δε θα υπηρετεί την καπιταλιστική ιδιοκτησία, αλλά την κοινωνική ιδιοκτησία της εργατικής εξουσίας, δε θα υπηρετεί την κερδοφορία του κεφαλαίου, αλλά την ικανοποίηση των διευρυμένων λαϊκών αναγκών. Αυτή είναι και η βασική διαφορά της πρότασης του ΚΚΕ, ότι υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες και όχι την κερδοφορία του κεφαλαίου ή τη "χρηστή" καπιταλιστική διαχείριση».

πηγή ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ