Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ «ΛΑΪΚΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ» Πώς η «αριστερά» συνέβαλε στη διάσωση του καπιταλισμού

Ο Γιεβγκένι Πριμακόφ, οικονομολόγος, διεθνολόγος, πρώην αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης (ΚΚΣΕ). Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού επικεφαλής των υπηρεσιών κατασκοπίας της Ρωσίας (1991-1996), υπουργός Εξωτερικών (1996-1998), ανέλαβε να «ξελασπώσει» το αστικό σύστημα στην οικονομική κρίση του 1998 ως πρωθυπουργός στην κυβέρνηση «λαϊκής εμπιστοσύνης»

Στις σημερινές συνθήκες, που η χώρα μας βαδίζει προς τις νέες εκλογές της 17ης Ιούνη και μπροστά στους εργαζόμενους μπαίνει το ζήτημα της ψήφου «για τη διακυβέρνηση» και μάλιστα σε συνθήκες εμβάθυνσης της καπιταλιστικής κρίσης, θα ήταν χρήσιμο να παρθεί υπόψη απ' αυτούς και η πρόσφατη ανάλογη ρωσική εμπειρία. Μιλάμε για την κυβέρνηση Πριμακόφ, που προέκυψε στη Ρωσία το Σεπτέμβρη του 1998 και κράτησε μέχρι το Μάη του 1999. Βεβαίως οι συνθήκες δεν είναι ίδιες, αφού μιλάμε για δύο χώρες με σημαντικές διαφορές. Επιπλέον, η κρίση που υπάρχει σήμερα είναι και πιο βαθιά, αλλά και εκφράζεται συγχρονισμένα κυρίως στα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΗΠΑ - ΕΕ - Ιαπωνία), ενώ τότε είχε προηγηθεί μόνον κρίση των λεγόμενων «ασιατικών τίγρεων», δηλαδή των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας. Ωστόσο, έχει σημασία να αναγνωρίσουμε πως και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει σύμπτωση των στόχων της κυρίαρχης αστικής τάξης, που δεν είναι άλλοι από τη διατήρηση και ενίσχυση της εξουσίας της. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά...

Πώς προέκυψε η κυβέρνηση του Πριμακόφ

Κατά τη διάρκεια του 1998 τα αρνητικά φαινόμενα στη ρωσική οικονομία μεγεθύνθηκαν, φτάνοντας στις 17 Αυγούστου σε επίπεδα πανικού. Ετσι, το μέγεθος του ΑΕΠ, που ήταν ακόμα σταθερό στις αρχές του 1998, το Μάη άρχισε να μειώνεται. Ηδη τον Ιούλιο η πτώση του ΑΕΠ ανήλθε στο 4,5%, φτάνοντας στο υψηλότερο σημείο του από τα τέλη του 1994, ενώ τον Αύγουστο η πτώση υπερέβη το 8% και το Σεπτέμβρη ξεπέρασε το 10%. Ηδη τον Ιούλιο η συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής ανήλθε σε 9,5%, ενώ το Σεπτέμβρη έφτασε το 14,5%. Ο πληθωρισμός το Σεπτέμβρη υπερέβη το 38%. Η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα του υπερπληθωρισμού.

Ο Γιούρι Μασλιουκόφ, πρώην μέλος Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης (ΚΚΣΕ) και αντιπρόεδρος της σοβιετικής κυβέρνησης (1988-1990). Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) και ήταν μέλος του Προεδρείου της ΚΕ του ΚΚΡΟ όταν το 1998 ανέλαβε πρώτος αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση «λαϊκής εμπιστοσύνης» του Πριμακόφ

Η παράλυση του τραπεζικού συστήματος οδήγησε στο γεγονός ότι κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτέμβρη οι πληρωμές σχεδόν δεν πραγματοποιούνταν. Ως αποτέλεσμα οι σιδηρόδρομοι σταμάτησαν να μεταφέρουν εμπορεύματα, κάτι που απείλησε με πλήρη αποσυντονισμό ολόκληρη την εθνική οικονομία της Ρωσίας.Τα πραγματικά εισοδήματα του πληθυσμού κατά το πρώτο εξάμηνο του 1998 ήταν χαμηλότερα σχεδόν κατά το 9% σε σχέση με το 1997. Το Σεπτέμβρη η μείωση των εισοδημάτων υπερέβη το 25%. Τα πραγματικά εισοδήματα είχαν μειωθεί στα καταστροφικά επίπεδα του Γενάρη 1992, δηλαδή στη φάση της απότομης χειροτέρευσης της ζωής των εργαζομένων, που είχε προκληθεί από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, το Δεκέμβρη του 1991.
Μέσα στο 1998 πολλές επιχειρήσεις (ιδιωτικές και δημόσιες) είχαν σταματήσει να πληρώνουν μισθούς στους εργαζόμενους, δηλώνοντας αδυναμία να τους καταβάλλουν. Αυτό οδήγησε σε ένα πρωτοφανές για τη Ρωσία «κύμα» απεργιακών κινητοποιήσεων, που μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τα απεργιακά κύματα που υπήρξαν στη χώρα πριν την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917.
Σ' αυτές τις συνθήκες ο τότε Πρόεδρος της Ρωσίας, Μπορίς Γιέλτσιν, αποφάσισε να αναθέσει τη συγκρότηση κυβέρνησης στον Γιεβγκένι Πριμακόφ.

Γιατί επιλέχτηκε ο Πριμακόφ

Ο Πριμακόφ σε αντίθεση με τους προκατόχους του, τους νεόκοπους «μεταρρυθμιστές», που είχαν περάσει από ταχύρρυθμες σπουδές στη Δύση, πριν αναλάβουν τα ηνία, ήταν ένας πεπειραμένος πολιτικός (70 χρονών και πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης), ακαδημαϊκός, οικονομολόγος. Ο ίδιος ήταν ανένταχτος πολιτικά και είχε μεγάλη διπλωματική εμπειρία, κάτι που κοντά στη διπλωματική δραστηριότητα του τότε υπουργού Εξωτερικών (Α. Κόζιρεφ), που θεωρούνταν «φιλοδυτικός», τον έκανε να δείχνει στις λαϊκές μάζες ως «υπερασπιστής των ρωσικών συμφερόντων».
Στη διάρκεια σχηματισμού κυβέρνησης ο Πριμακόφ έδειξε εξαιρετικές διπλωματικές δεξιότητες. «Δανείστηκε» την ιδέα της συγκρότησης μιας «κυβέρνησης τεχνοκρατών» από τον Λουζκόφ (τον τότε δήμαρχο της Μόσχας) και σχημάτισε κυβέρνηση με τους εκπροσώπους όλων των κομμάτων της Κρατικής Δούμας.
Για την αστική τάξη εκείνη την κρίσιμη στιγμή έμπαινε το ζήτημα της συμμετοχής των κομμουνιστών στην αστική κυβέρνηση, ώστε να αναλάβουν κι αυτοί μερίδιο ευθύνης στην αστική διαχείριση της κρίσης, αλλά και να «δεθούν τα χέρια τους», σε περίπτωση που συνεχίζονταν οι λαϊκές εργατικές κινητοποιήσεις. Το καθήκον αυτό για την αστική τάξη ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αν πάρουμε υπόψη μας πως το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) είχε λάβει στις εκλογές (1995) το 22,3% και διέθετε στην Κρατική Δούμα 157 από τις 450 έδρες. Την ίδια ώρα το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΚΕΚΡ) είχε λάβει στις ίδιες εκλογές το 4,5% και είχε 1 βουλευτή (εκλεγμένο από μονοεδρική περιφέρεια).

Η στάση των κομμουνιστών

Ολη την προηγούμενη περίοδο το ΚΚΡΟ ασκούσε κριτική στον Γιέλτσιν και στις κυβερνήσεις του, πότε με το επιχείρημα της ανικανότητας των κυβερνητικών στελεχών και πότε στη βάση της αντίληψης πως δεν εξέφραζαν τα συμφέροντα της χώρας, αλλά συμφέροντα δυτικών χωρών. Ετσι, όταν το σχηματισμό ανέλαβε ο Γ. Πριμακόφ, ένας έμπειρος άνθρωπος, με το προφίλ του «υπερασπιστή των εθνικών συμφερόντων», που δήλωσε πως θα έκανε μια κυβέρνηση «τεχνοκρατών» για τη «σωτηρία της πατρίδας», το ΚΚΡΟ τραβήχτηκε στη συμμετοχή σ' αυτήν την κυβέρνηση. Μάλιστα ένα από τα γνωστότερα στελέχη του ο Γιούρι Μασλιουκόφ, μέλος του Προεδρείου της ΚΕ του ΚΚΡΟ, πρώην πρώτος αντιπρόεδρος της σοβιετικής κυβέρνησης (1988-1990), ανέλαβε στην κυβέρνηση Πριμακόφ το αξίωμα του πρώτου αντιπροέδρου της κυβέρνησης «λαϊκής εμπιστοσύνης».
Αντίθετο στη συμμετοχή των κομμουνιστών στην κυβέρνηση ήταν το ΚΕΚΡ, που ωστόσο είχε ισχνή κοινοβουλευτική παρουσία και από την άποψη αυτή δεν ενδιέφερε την αστική τάξη η συμμετοχή του.

Το πρόγραμμα και η πράξη της κυβέρνησης

Στην ίδια κυβέρνηση βρέθηκαν και εκπρόσωποι των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης, όπως Γκ. Κουλίκ («Αγροτικό κόμμα»), Β. Γκουστόφ («Κόμμα περιφερειών»), Β. Ματβιένκο («Κόμμα γυναικών»), Σ. Καλάσνικοφ («Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα»), αλλά το μεγαλύτερο μέρος των υπουργικών θέσεων το κατέλαβαν μέλη των προηγούμενων κυβερνήσεων Τσερνομίρντιν και Κιριένκο. Η νέα κυβέρνηση κέρδισε έτσι την απεριόριστη υποστήριξη των κοινοβουλευτικών κομμάτων της Κρατικής Δούμας.
Το πρόγραμμα της κυβέρνησης ήταν επίσης πολύ «διπλωματικό» και έθετε τρία ζητήματα: Εξασφάλιση ομαλών συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού, δημιουργία συνθηκών για διατήρηση της οικονομικής λειτουργίας, εφαρμογή μέτρων για την ανάπτυξη της «πραγματικής οικονομίας».
Στα μέτρα που πήρε η νέα κυβέρνηση ήταν η υποτίμηση κατά 5 φορές του εθνικού νομίσματος. Μ' αυτόν τον τρόπο από τη μια καπιταλιστές επιχειρηματίες και κράτος ξόφλησαν εκατοντάδες εκατομμύρια χρεών στους εργαζόμενους, που για μήνες έμεναν απλήρωτοι, μονάχα που τα ρούβλια που έπαιρναν στα χέρια τους οι εργαζόμενοι δεν αντιστοιχούσαν σε αγοραστική αξία με τα χρήματα που τους χρωστούσαν στην πραγματικότητα για την απλήρωτη εργασία ολόκληρων μηνών. Επιπλέον, έπεσε έτσι το «κόστος παραγωγής». Χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Κομερσάντ» (στις 19/11/1998) έγραφε πως το κόστος παραγωγής των ρωσικών εταιρειών είχε μειωθεί σε τέτοιο βαθμό που οι εξαγωγικές εταιρείες (π.χ. πετρελαίου, πρώτων υλών) είχαν τεράστια αύξηση κερδών μέσα σε λίγες βδομάδες που έφτανε το 230%. Η πολιτική αυτή ενίσχυσε τα ρωσικά εξαγωγικά μονοπώλια (κυρίως της ενέργειας), που λαμβάνοντας το ίδιο ποσό ξένου συναλλάγματος είχαν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μεγάλες εξαγορές στο εσωτερικό της χώρας. Η κυβέρνηση Πριμακόφ με κάθε τρόπο επιδίωξε να ελαφρύνει τους «ολιγάρχες», δηλαδή όσους την πρώτη δεκαετία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης είχαν πάρει στα χέρια τους τα μέσα παραγωγής, που τις προηγούμενες δεκαετίες είχε δημιουργήσει ο σοβιετικός λαός κι αμέσως παρείχε οικονομική βοήθεια στις τράπεζές τους. Καθιερώθηκε (εκείνη την περίοδο) μονοπώλιο στα δυνατά οινοπνευματώδη ποτά, με στόχο να εξοφληθούν τα χρέη για μισθούς, συντάξεις, επισημαίνοντας ότι δεν «πρόκειται για εθνικοποίηση, αλλά για αποτελεσματικό κρατικό έλεγχο».
Η «πατριωτική» κυβέρνηση του Πριμακόφ οικειοθελώς δεσμεύτηκε να πληρώσει όχι μόνο το εσωτερικό, αλλά και το εξωτερικό χρέος για τις κρατικές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Το πρόγραμμα του Πριμακόφ πέτυχε την αναδιάρθρωση του συνολικού χρέους, ανοίγοντας ως αντάλλαγμα το δρόμο για τη διείσδυση ξένων επενδυτών σε διάφορους τομείς της ρωσικής οικονομίας, λαμβάνοντας μέτρα διευκόλυνσης των λεγόμενων «άμεσων ξένων επενδύσεων».

Τα αποτελέσματα και το τέλος της κυβέρνησης

Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ο Πριμακόφ συναντήθηκε με τον ηγέτη του συνδικάτου των ανθρακωρύχων, Βίκτορ Σεμιόνοφ, που εκτίμησε την κυβερνητική αλλαγή ως «απόπειρα επανάστασης από τα πάνω, που έγινε για να μην επιτραπεί η επανάσταση από τα κάτω».
Οπως σημείωσε αργότερα ο Β. Τιούλκιν, Α' Γραμματέας της ΚΕ του ΚΕΚΡ, η κυβέρνηση Πριμακόφ «σταθεροποίησε το αστικό σύστημα... Με τα ρούβλια που είχαν χάσει την αξία τους, μετά την υποτίμηση, πληρώθηκαν τα χρέη προς τους εργαζομένους της Ρωσίας και με τη βοήθεια της τότε κυβέρνησης, δήθεν των πατριωτών και κομμουνιστών, των Πριμακόφ - Μασλιουκόφ κατάφεραν να κάμψουν το κύμα των λαϊκών αντιδράσεων. Μόλις αυτός ο στόχος επιτεύχθηκε, παραιτήθηκαν από τις παραπέρα υπηρεσίες αυτών των πατριωτών. Δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες. Η αστική εξουσία είναι υπολογιστική, πραγματιστική κι όλος της ο πατριωτισμός καθορίζεται από το καθήκον της διατήρησης της δικής της κυρίαρχης κατάστασης, όπως και από το μέγεθος και τη νόρμα των υπερκερδών της» («Ρ», 9/4/2006).
Η καπιταλιστική κρίση ξεπεράστηκε μεταφέροντας όλα τα βάρη στις πλάτες των εργαζομένων της Ρωσίας!
Ετσι, εκείνη η κυβέρνηση ολοκλήρωσε το «έργο» της το Μάη του 1999, όταν αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του Σ. Στεπάσιν (υπουργό Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πριμακόφ), για να αναλάβει λίγους μήνες αργότερα την πρωθυπουργία ο Β. Πούτιν (Αύγουστος 1999), δείχνοντας πως η ρωσική αστική τάξη είχε πλήρως ξεπεράσει τα όποια προβλήματα γνώρισε η θέση της, εξαιτίας της καπιταλιστικής κρίσης του 1998...
Ας τα σκεφτούν αυτά όσοι ακόμη δεν έχουν καταλάβει γιατί δυνάμεις της διαχείρισης, που προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν το λαό, επιμένουν τόσο πολύ στο να μπει το ΚΚΕ σε μια «αριστερή κυβέρνηση» που θα διαχειριστεί τη «λάντζα» της καπιταλιστικής κρίσης.

πηγή ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ